استفاده از هیپنوتیزم برای مدیریت درد حین زایمان و تولد نوزاد
yasin babaii |
دوشنبه, ۸ بهمن ۱۳۹۷، ۰۶:۰۹ ب.ظ |
۰ نظر
استفاده از هیپنوتیزم برای مدیریت درد حین زایمان و تولد نوزاد
Kelly Madden*, Philippa Middleton, Allan M Cyna, Mandy Matthewson, Leanne Jones
پیشینه
این مطالعه مروری یکی از مجموعه مطالعات مروری گروه کاکرین در خصوص مدیریت درد حین زایمان است. این مطالعات مروری، همگی در بررسی اجمالی (overview) مرورهای سیستماتیک مدیریت درد زنان هنگام زایمان نقش دارند و پروتکلی ژنریک را به اشتراک می‌گذارند. این مرور به‌روزرسانی نسخه قبلی این مطالعه مروری با همین عنوان است.
اهداف
بررسی اثربخشی و ایمنی هیپنوسیس برای مدیریت درد در طول دوره درد و زایمان.
روش های جستجو
ما ثبت کارآزمایی‌های گروه بارداری و زایمان در کاکرین (Cochrane Pregnancy and Childbirth Group’s Trials Register)؛ (30 سپتامبر 2015) و فهرست منابع درباره مطالعات اولیه و مقالات مطالعات مروری را جست‌وجو کردیم.
معیارهای انتخاب
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (RCTs؛ Randomised Controlled Trials) و شبه RCTهایی که در آنها آماده‌سازی زایمان با استفاده از هیپنوتیزم یا استفاده از هیپنوتیزم حین زایمان، با یا بدون استفاده همزمان از روش‌های دارویی یا غیردارویی تسکین درد در برابر دارونما، عدم درمان یا هر دارو یا روش ضددرد مقایسه شده بود.
گردآوری و تحلیل داده‌ها
دو نویسنده مطالعه مروری به طور جداگانه به استخراج داده‌ها و ارزیابی کیفیت کارآزمایی‌ها پرداختند. در صورت امکان ما با نویسندگان مطالعه مروری تماس گرفتیم و درباره داده‌ها و روش‌شناختی مورد استفاده، اطلاعات بیشتری از آنان درخواست کردیم.
نتایج اصلی
ما 9 کارآزمایی را که در آنها جمعا 2954 زن به طور تصادفی انتخاب شده بودند، بررسی کردیم. خطر سوگیری (Bias) در کارآزمایی‌ها متغیر بود، زیرا چند کارآزمایی بزرگ با طراحی مناسب وجود داشت و چند کارآزمایی با ابعاد کوچک نیز درباره طراحی کارآزمایی‌ها گزارش شده بود. با اینکه 8 کارآزمایی از 9 کارآزمایی به ارزیابی هیپنوتیزم پیش از زایمان اختصاص داشت، تفاوت‌های قابلتوجهی بین این کارآزمایی‌ها در زمان‌بندی و انتخاب روش به چشم می‌خورد. در یک کارآزمایی به استفاده از هیپنوتیزم حین زایمان پرداخته شده بود. در این مطالعه مروری به‌روزشده ما مداخلات هیپنوتیزم را با تمام گروه‌های کنترل (مقایسه اصلی) و همچنین با شرایط خاص کنترل یعنی مراقبت استاندارد (نه RCT)، مشاوره حمایتی (دو RCT) و آموزش تمدد اعصاب (دو RCT) مقایسه کردیم.
در مقایسه اصلی، احتمال استفاده زنان حاضر در گروه هیپنوتیزم از روش دارویی تسکین درد یا بی‌دردی کمتر از زنانی بود که در گروه‌های کنترل قرار داشتند (میانگین خطر نسبی (RR): 0.73؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.57 تا 0.94؛ هشت مطالعه؛ 2916 زن؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین؛ مدل اثرات تصادفی). درخصوص اغلب دیگر پیامدهای اولیه هیچ تفاوت آشکاری بین زنان حاضر در گروه هیپنوتیزم و زنانی که در گروه کنترل قرار داشتند مشاهده نشد. تفاوت آشکاری درباره حس رویارویی با زایمان (میانگین تفاوت (MD):0.22؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.14- تا 0.58؛ یک مطالعه؛ 420 زن؛ شواهد با کیفیت پایین) یا زایمان واژینال خودبه‌خود (میانگین RR:1.12؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.96 تا 1.32؛ شش مطالعه؛ 2361 زن؛ شواهد با کیفیت پایین؛ مدل اثرات تصادفی) وجود نداشت. همچنین در حس رضایت از تسکین درد (اندازه‌گیری شده در مقیاس هفت امتیازی دو هفته پس از زایمان) برای زنان حاضر در گروه هیپنوتیزم که پتیدین نیز دریافت کرده بودند (MD: 0.41؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.45- تا 1.27؛ یک مطالعه؛ 72 زن)، یا انتونکس (MD: 0.19؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.19- تا 0.57؛ یک مطالعه؛ 357 زن) یا خود _ هیپنوتیزمی، تفاوت روشنی وجود داشت (MD: 0.28؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.32- تا 0.88؛ یک مطالعه؛ 160 زن) یا بی‌حسی اپیدورال دریافت کرده بودند (MD: 0.03-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.40- تا 0.34؛ یک مطالعه؛ 127 زن) مشاهده نشد، اما استفاده از هیپنوتیزم تأثیری مثبت هرچند اندک در زنانی داشت که روش درمانی غوطه‌ور شدن را در آب دریافت کرده بودند (MD: 0.52؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.04 تا 1.00؛ یک مطالعه؛ 174 زن؛ شواهد با کیفیت پایین). هیچ تفاوت آشکاری در خصوص حس رضایت از تسکین درد مشاهده نشد، زیرا تعدادی از زنان گزارش کرده بودند که به قدر کافی دردشان تسکین یافته است (RR: 1.06؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.94 تا 1.20؛ یک مطالعه؛ 264 زن؛ شواهد با کیفیت پایین). لازم به ذکر است که برای تسکین درد به کمک دارو و زایمان واژینال خودبه‌خود، وجود شواهد ناهمگون آماری قابل‌توجه است که این امر را نمی‌توان با تجزیه و تحلیل زیرگروه به طور کامل توضیح داد.
برای پیامدهای ثانویه این مطالعه مروری، هیچ تفاوت آشکاری بین زنان حاضر در گروه دریافت‌کننده هیپنوتیزم و زنان حاضر در گروه‌های کنترل برای بیشتر پیامدهایی که در آنها داده‌ها در دسترس بودند، یافت نشد. در خصوص شدت درد، رضایت از تجربه زایمان و افسردگی پس از زایمان، شواهد ترکیبی مبنی بر وجود تأثیرات مثبت برای زنان در گروه هیپنوتیزم در مقایسه با تمام گروه‌های کنترل مشاهده شد. برای هر یک از این پیامدها، داده‌هایی از بیش از یک کارآزمایی برای تجزیه و تحلیل وجود داشت، اما به علت وجود روش‌های متفاوت در اندازه‌گیری، امکان ترکیب داده‌ها نبود. شواهدی مشاهده شد مبنی بر اینکه زنان کمتری در گروه هیپنوتیزم بیش از دو روز پس از زایمان در بیمارستان بستری شده بودند، اما این یافته بر یک مطالعه مروری کوچک استوار بود (RR: 0.11؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.02 تا 0.83). هیچ تفاوت روشنی بین زنان در گروه هیپنوتیزم و گروه‌های کنترل در خصوص دیگر پیامدهای ثانویه که در آنها داده‌ها در دسترس بودند، دیده نشد.
در مقایسه هیپنوتیزم با انواع خاصی از شرایط کنترل مانند مراقبت استاندارد، مشاوره حمایتی و آموزش تمدد اعصاب، تفاوت مشخصی بین زنان حاضر در گروه دریافت‌کننده هیپنوتیزم و زنان حاضر در گروه‌های کنترل مراقبت استاندارد یا گروه‌های کنترل تمدد اعصاب برای پیامدهای اولیه وجود نداشت. احتمال استفاده از دارو برای تسکین درد در زنان حاضر در گروه دریافت‌کننده هیپنوتیزم در مقایسه با زنان حاضر در گروه کنترل مشاوره حمایتی کمتر بود (میانگین RR: 0.48؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.32 تا 0.73؛ دو مطالعه؛ 562 زن). همچنین احتمال بیشتری برای زایمان واژینال خودبه‌خودی آنان وجود داشت (RR: 2.42؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.43 تا 4.07)؛ هرچند این یافته براساس نتایج یک مطالعه کوچک به دست آمده بود. به طور کلی این مقایسه‌های جدید نشان‌دهنده ناهمگونی آماری بسیار کمتر در مقایسه تمام گروه‌های کنترل بود.
در مقایسه اصلی، احتمال استفاده زنان حاضر در گروه هیپنوتیزم از روش دارویی تسکین درد یا بی‌دردی کمتر از زنانی بود که در گروه‌های کنترل قرار داشتند (میانگین خطر نسبی (RR): 0.73؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.57 تا 0.94؛ هشت مطالعه؛ 2916 زن؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین؛ مدل اثرات تصادفی). درخصوص اغلب دیگر پیامدهای اولیه هیچ تفاوت آشکاری بین زنان حاضر در گروه هیپنوتیزم و زنانی که در گروه کنترل قرار داشتند مشاهده نشد. تفاوت آشکاری درباره حس رویارویی با زایمان (میانگین تفاوت (MD):0.22؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.14- تا 0.58؛ یک مطالعه؛ 420 زن؛ شواهد با کیفیت پایین) یا زایمان واژینال خودبه‌خود (میانگین RR:1.12؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.96 تا 1.32؛ شش مطالعه؛ 2361 زن؛ شواهد با کیفیت پایین؛ مدل اثرات تصادفی) وجود نداشت. همچنین در حس رضایت از تسکین درد (اندازه‌گیری شده در مقیاس هفت امتیازی دو هفته پس از زایمان) برای زنان حاضر در گروه هیپنوتیزم که پتیدین نیز دریافت کرده بودند (MD: 0.41؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.45- تا 1.27؛ یک مطالعه؛ 72 زن)، یا انتونکس (MD: 0.19؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.19- تا 0.57؛ یک مطالعه؛ 357 زن) یا خود _ هیپنوتیزمی، تفاوت روشنی وجود داشت (MD: 0.28؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.32- تا 0.88؛ یک مطالعه؛ 160 زن) یا بی‌حسی اپیدورال دریافت کرده بودند (MD: 0.03-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.40- تا 0.34؛ یک مطالعه؛ 127 زن) مشاهده نشد، اما استفاده از هیپنوتیزم تأثیری مثبت هرچند اندک در زنانی داشت که روش درمانی غوطه‌ور شدن را در آب دریافت کرده بودند (MD: 0.52؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.04 تا 1.00؛ یک مطالعه؛ 174 زن؛ شواهد با کیفیت پایین). هیچ تفاوت آشکاری در خصوص حس رضایت از تسکین درد مشاهده نشد، زیرا تعدادی از زنان گزارش کرده بودند که به قدر کافی دردشان تسکین یافته است (RR: 1.06؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.94 تا 1.20؛ یک مطالعه؛ 264 زن؛ شواهد با کیفیت پایین). لازم به ذکر است که برای تسکین درد به کمک دارو و زایمان واژینال خودبه‌خود، وجود شواهد ناهمگون آماری قابل‌توجه است که این امر را نمی‌توان با تجزیه و تحلیل زیرگروه به طور کامل توضیح داد.
برای پیامدهای ثانویه این مطالعه مروری، هیچ تفاوت آشکاری بین زنان حاضر در گروه دریافت‌کننده هیپنوتیزم و زنان حاضر در گروه‌های کنترل برای بیشتر پیامدهایی که در آنها داده‌ها در دسترس بودند، یافت نشد. در خصوص شدت درد، رضایت از تجربه زایمان و افسردگی پس از زایمان، شواهد ترکیبی مبنی بر وجود تأثیرات مثبت برای زنان در گروه هیپنوتیزم در مقایسه با تمام گروه‌های کنترل مشاهده شد. برای هر یک از این پیامدها، داده‌هایی از بیش از یک کارآزمایی برای تجزیه و تحلیل وجود داشت، اما به علت وجود روش‌های متفاوت در اندازه‌گیری، امکان ترکیب داده‌ها نبود. شواهدی مشاهده شد مبنی بر اینکه زنان کمتری در گروه هیپنوتیزم بیش از دو روز پس از زایمان در بیمارستان بستری شده بودند، اما این یافته بر یک مطالعه مروری کوچک استوار بود (RR: 0.11؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.02 تا 0.83). هیچ تفاوت روشنی بین زنان در گروه هیپنوتیزم و گروه‌های کنترل در خصوص دیگر پیامدهای ثانویه که در آنها داده‌ها در دسترس بودند، دیده نشد.
در مقایسه هیپنوتیزم با انواع خاصی از شرایط کنترل مانند مراقبت استاندارد، مشاوره حمایتی و آموزش تمدد اعصاب، تفاوت مشخصی بین زنان حاضر در گروه دریافت‌کننده هیپنوتیزم و زنان حاضر در گروه‌های کنترل مراقبت استاندارد یا گروه‌های کنترل تمدد اعصاب برای پیامدهای اولیه وجود نداشت. احتمال استفاده از دارو برای تسکین درد در زنان حاضر در گروه دریافت‌کننده هیپنوتیزم در مقایسه با زنان حاضر در گروه کنترل مشاوره حمایتی کمتر بود (میانگین RR: 0.48؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.32 تا 0.73؛ دو مطالعه؛ 562 زن). همچنین احتمال بیشتری برای زایمان واژینال خودبه‌خودی آنان وجود داشت (RR: 2.42؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.43 تا 4.07)؛ هرچند این یافته براساس نتایج یک مطالعه کوچک به دست آمده بود. به طور کلی این مقایسه‌های جدید نشان‌دهنده ناهمگونی آماری بسیار کمتر در مقایسه تمام گروه‌های کنترل بود.
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
هنوز شمار مطالعاتی که در آنها به ارزیابی استفاده از هیپنوتیزم حین زایمان پرداخته شده باشد، نسبتا ناچیز است. هیپنوتیزم ممکن است کاربرد کلی بی‌دردی حین زایمان را کاهش دهد، اما استفاده از روش اپیدورال را کم نمی‌کند. تفاوت روشنی بین زنان حاضر در گروه هیپنوتیزم و زنان حاضر در گروه‌های کنترل در خصوص رضایت از تسکین درد، حس رویارویی با زایمان یا زایمان واژینال خودبه‌خودی یافت نشد. در حال حاضر، شواهد کافی در مورد رضایت از تسکین درد یا حس رویارویی با زایمان وجود ندارد و ما مشوق هرگونه تحقیق در آینده خواهیم بود که در آن، اندازه‌گیری این پیامدها اولویت داشته باشد. شواهد برای مقایسه اصلی با استفاده از روش GRADE ارزیابی شد، زیرا کیفیت همه پیامدهای اولیه پایین بود و به دلیل نگرانی‌ها درباره تناقض در شواهد، محدودیت در طراحی و عدم دقت و دست کم گرفتن تصمیم‌گیری‌ها وجود داشت. لازم است تحقیقات بیشتری در قالب کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده بزرگ و با طراحی مناسب صورت بگیرد تا این موضوع ارزیابی شود که آیا هیپنوتیزم ارزش مدیریت درد حین زایمان را دارد یا خیر.
خلاصه به زبان ساده
هیپنوتیزم برای مدیریت درد حین زایمان.
موضوع چیست؟
تجربه زنان در قبال درد زایمان متغیر و پیچیده است. برای تحمل درد زایمان، تکنیک‌هایی مانند هیپنوتیزم به‌منزله راه‌هایی جهت کمک به زنان پیشنهاد شده است. هیپنوتیزم نشان‌دهنده جنبه‌ای از آگاهی هشیارانه مشابه با خیال‌بافی است و بر توجه به سمت درون و افزایش پاسخ‌گویی به پیشنهادها تمرکز دارد. پیشنهادها عبارتند از ارتباطات کلامی و غیرکلامی که ممکن است بر ادراکات (مانند چگونگی تجربه انقباضات)، خلق‌وخو یا رفتار تأثیر بگذارند. زنان در حین زایمان ممکن است از هیپنوتیزم به طرق گوناگون استفاده کنند؛ برای ایجاد آرامش و تمدد اعصاب، به منزله وسیله‌ای است برای دور ساختن درد یا تغییر درک خود، مثلا، درک انقباضات به مثابه راهی برای نزدیک شدن به زمان زایمان نوزاد خود به جای تجربه درد و رنج بردن بیشتر که معمولا با آسیب و ناتوانی همراه است. پزشکان می‌توانند زنان را حین زایمان به سوی هیپنوتیزم هدایت کنند یا افراد می‌توانند خود - هیپنوتیزمی را در دوران بارداری برای استفاده‌های بعدی حین زایمان یاد بگیرند. این آموزش در مورد چگونگی استفاده از هیپنوتیزم در طول دوران بارداری گاهی اوقات با ضبط صدای پیشنهادهای القاکننده خواب مصنوعی (هیپنوتیزم) تکمیل می‌شود.
چرا این موضوع مهم است؟
زایمان، رویداد بزرگ جسمانی، عاطفی و اجتماعی در زندگی یک زن است. تجربه و مدیریت درد حین زایمان مسائل مهمی برای بسیاری از زنان دربردارد.
چه شواهدی یافتیم؟
ما 9 کارآزمایی را بررسی کردیم که در آنها 2954 زن به طور تصادفی برای دریافت هیپنوتیزم یا دریافت مراقبت استاندارد، آموزش تمدد اعصاب یا مشاوره حمایتی در قالب گروه‌های کنترل انتخاب شده بودند. در هشت کارآزمایی به زنان در دوران بارداری برای استفاده‌های بعدی در طول زایمان خود - هیپنوتیزمی آموزش داده شده بود. در کارآزمایی‌های دیگر، هیپنوتیزم در طول زایمان زن ارائه شد.
هیچ تفاوت آشکاری بین زنان حاضر در گروه هیپنوتیزم و زنانی که در گروه کنترل قرار داشتند از نظر تعداد زایمان طبیعی، رضایت زنان از روش تسکین درد یا حس زنان در خصوص رویارویی با زایمان وجود نداشت. با این حال، زنان کمتری در گروه هیپنوتیزم از دارو برای تسکین درد حین زایمان استفاده کردند. کاربرد اپیدورال بین گروهها یکسان بود. تمام شواهد برای این پیامدها کیفیت پایینی داشتند. در این مطالعات طیفی از سایر پیامدها اندازه‌گیری شد و هیچ تفاوت سازگاری به دست نیامد.
این امر به چه معنا است؟
هیپنوتیزم ممکن است کاربرد کلی داروهای ضد درد را حین زایمان کاهش دهد، اما به نظر نمی‌رسد از میزان استفاده از اپیدورال بکاهد. احتمال وضع حمل طبیعی واژینال در زنانی که از هیپنوتیزم استفاده می‌کنند بیشتر نیست. در حال حاضر شواهد کافی در دست نیست که بر اساس آن بگوییم آیا هیپنوتیزم کمک می‌کند تا زنان احساس رضایت‌بخش‌تری در مورد تسکین درد خود حین زایمان داشته باشند یا خیر و اینکه آیا هیپنوتیزم حس آنان را نسبت به رویارویی با زایمان بهبود می‌بخشد یا خیر. در این زمینه تحقیقات بیشتری با کیفیت بالا مورد نیاز است. این تحقیقات باید شامل ارزیابی رضایت زنان از تسکین درد و حس رویارویی با زایمان باشند. تحقیقات آینده با کیفیت بالا ممکن است نتیجه‌گیری ما را در خصوص تأثیر هیپنوتیزم بر درد حین زایمان تغییر دهند.
تجربه زنان در قبال درد زایمان متغیر و پیچیده است. برای تحمل درد زایمان، تکنیک‌هایی مانند هیپنوتیزم به‌منزله راه‌هایی جهت کمک به زنان پیشنهاد شده است. هیپنوتیزم نشان‌دهنده جنبه‌ای از آگاهی هشیارانه مشابه با خیال‌بافی است و بر توجه به سمت درون و افزایش پاسخ‌گویی به پیشنهادها تمرکز دارد. پیشنهادها عبارتند از ارتباطات کلامی و غیرکلامی که ممکن است بر ادراکات (مانند چگونگی تجربه انقباضات)، خلق‌وخو یا رفتار تأثیر بگذارند. زنان در حین زایمان ممکن است از هیپنوتیزم به طرق گوناگون استفاده کنند؛ برای ایجاد آرامش و تمدد اعصاب، به منزله وسیله‌ای است برای دور ساختن درد یا تغییر درک خود، مثلا، درک انقباضات به مثابه راهی برای نزدیک شدن به زمان زایمان نوزاد خود به جای تجربه درد و رنج بردن بیشتر که معمولا با آسیب و ناتوانی همراه است. پزشکان می‌توانند زنان را حین زایمان به سوی هیپنوتیزم هدایت کنند یا افراد می‌توانند خود - هیپنوتیزمی را در دوران بارداری برای استفاده‌های بعدی حین زایمان یاد بگیرند. این آموزش در مورد چگونگی استفاده از هیپنوتیزم در طول دوران بارداری گاهی اوقات با ضبط صدای پیشنهادهای القاکننده خواب مصنوعی (هیپنوتیزم) تکمیل می‌شود.
چرا این موضوع مهم است؟
زایمان، رویداد بزرگ جسمانی، عاطفی و اجتماعی در زندگی یک زن است. تجربه و مدیریت درد حین زایمان مسائل مهمی برای بسیاری از زنان دربردارد.
چه شواهدی یافتیم؟
ما 9 کارآزمایی را بررسی کردیم که در آنها 2954 زن به طور تصادفی برای دریافت هیپنوتیزم یا دریافت مراقبت استاندارد، آموزش تمدد اعصاب یا مشاوره حمایتی در قالب گروه‌های کنترل انتخاب شده بودند. در هشت کارآزمایی به زنان در دوران بارداری برای استفاده‌های بعدی در طول زایمان خود - هیپنوتیزمی آموزش داده شده بود. در کارآزمایی‌های دیگر، هیپنوتیزم در طول زایمان زن ارائه شد.
هیچ تفاوت آشکاری بین زنان حاضر در گروه هیپنوتیزم و زنانی که در گروه کنترل قرار داشتند از نظر تعداد زایمان طبیعی، رضایت زنان از روش تسکین درد یا حس زنان در خصوص رویارویی با زایمان وجود نداشت. با این حال، زنان کمتری در گروه هیپنوتیزم از دارو برای تسکین درد حین زایمان استفاده کردند. کاربرد اپیدورال بین گروهها یکسان بود. تمام شواهد برای این پیامدها کیفیت پایینی داشتند. در این مطالعات طیفی از سایر پیامدها اندازه‌گیری شد و هیچ تفاوت سازگاری به دست نیامد.
این امر به چه معنا است؟
هیپنوتیزم ممکن است کاربرد کلی داروهای ضد درد را حین زایمان کاهش دهد، اما به نظر نمی‌رسد از میزان استفاده از اپیدورال بکاهد. احتمال وضع حمل طبیعی واژینال در زنانی که از هیپنوتیزم استفاده می‌کنند بیشتر نیست. در حال حاضر شواهد کافی در دست نیست که بر اساس آن بگوییم آیا هیپنوتیزم کمک می‌کند تا زنان احساس رضایت‌بخش‌تری در مورد تسکین درد خود حین زایمان داشته باشند یا خیر و اینکه آیا هیپنوتیزم حس آنان را نسبت به رویارویی با زایمان بهبود می‌بخشد یا خیر. در این زمینه تحقیقات بیشتری با کیفیت بالا مورد نیاز است. این تحقیقات باید شامل ارزیابی رضایت زنان از تسکین درد و حس رویارویی با زایمان باشند. تحقیقات آینده با کیفیت بالا ممکن است نتیجه‌گیری ما را در خصوص تأثیر هیپنوتیزم بر درد حین زایمان تغییر دهند.
- ناشر: John Wiley & Sons, Ltd
- گروه ویراستاری: Cochrane Pregnancy and Childbirth Group
- پیوند: پیوند به مقاله اصلی
